İlköğretim yıllarımızda tanıştığımız ve birçok araştırmaya konu olan Hezarfen Ahmed Çelebi’nin, İstanbul’daki Galata Kulesi’nden Üsküdar’a uçtuğuna dair hikayeler anlatılır. Osmanlı İmparatorluğu’nun tanınmış gezgini Evliya Çelebi’nin ünlü kitabı Seyahatname ’de bahsi geçen Hazerfen Ahmed Çelebi, lodosun estiği bir günde, kuş kanatlarını andıran yapay kanatlarla İstanbul Boğazı üzerinden uçtuğu söylenir. Bu yazımızda Hezarfen Ahmed Çelebi hakkında merak edilenler, Hezarfen Ahmed Çelebi kimdir? Hezarfen Ahmed Çelebi efsanesinin özeti nedir? Ölüm şekli ve yaşam öyküsü nasıldır? Bu konuları ele alacağız.
Hezarfen Ahmed Çelebi Kimdir?
Hezarfen Ahmed Çelebi, tarihte ilk defa uçuşu başaran Türk alimidir. 17. yüzyılda, 1623 ile 1640 yılları arasında hüküm süren Sultan IV. Murad döneminde, uçma denemesini başarıyla gerçekleştirmiş ve geniş bilgi birikimi nedeniyle halk tarafından Hezarfen lakabıyla anılmıştır.
Kendi evinde deneyler yaparak ve farklı konularda araştırmalar gerçekleştirerek, İsmail Cevheri isimli diğer bir Türk bilim insanının çalışmalarından esinlenmiş ve günümüz hava araçlarının basit bir öncülünü oluşturmuştur. Kuşların uçuş biçimlerini gözlemleyerek ve Okmeydanı’nda yaptığı denemelerle kanatlarının sağlamlığını test ederek, bir sabah İstanbul halkının şaşkın bakışları altında Galata Kulesi’nden atlayıp, kanat çırparak Boğaziçi’ni geçmiş ve Üsküdar’a iniş yapmıştır.
Sarayburnu’nda bulunan Sinan Paşa Köşkü’nden bu olayı izleyen Sultan IV. Murad, başlangıçta Hezarifen Ahmed Çelebi’ye büyük ilgi göstermiş; ancak sonrasında, böylesine bilgili ve yetenekli bir kişinin varlığından endişe duyarak onu Cezayir’e sürmüştür. Hezarfen Ahmed Çelebi, sürgünde hayatını kaybetmiştir.
Hezarfen Ahmet Çelebi Hayatı
Hezarfen Ahmed Çelebi, 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İstanbul şehrinde yaşamış, bilim ve mühendislik alanlarında uzmanlaşmış ve gökyüzüne olan tutkusuyla tanınmış bir kişiliktir. “Lacivertlu Hezarfen Ahmed Çelebi” tam adıyla anılan bu şahsiyet, “Lacivertlu” lakabını kullanmıştır.
1. Hayatı ve Akademik Geçmişi
Hezarfen Ahmet Çelebi’nin doğum tarihi tam olarak bilinmese de, 17. yüzyılın başlarında olduğu düşünülmektedir. Gençliğinde matematik, astronomi ve mühendislik alanlarında gösterdiği yeteneklerle dikkat çekmiştir. Bu yetenekleri, o dönemin önde gelen bilim insanları ve eğitimcileri tarafından keşfedilmiştir. İstanbul’daki medreselerde aldığı eğitim, onun bilime olan ilgisini daha da pekiştirmiştir.
2. Gökyüzüne Olan Tutkusu
Hezarfen Ahmet Çelebi’nin en dikkat çekici yönü, gökyüzüne olan büyük ilgisi ve uçma arzusudur. O dönemde uçma fikri genellikle mitolojik ve fantastik bir mesele olarak görülse de, Ahmed Çelebi bu konuya ciddi bir merakla yaklaşmış ve kendi tasarımlarıyla uçmayı denemiştir.
3. Hezarfen’in Havacılık Tasarımı ve Mekaniği
Ahmed Çelebi’nin uçma çabaları, kendine özgü bir uçuş makinesi tasarlamaya yönelik olmuştur. O dönemin bilim ve mühendislik bilgileri ışığında, Hezarfen’in tasarımı kuş kanatlarını andıran bir yapı üzerine kurulmuştur. Tasarımın detayları, mevcut teknolojik olanaklar ve gözlemlerle şekillenmiştir.
4. Tarihi İlk Uçuş Atılımı
Hezarfen Ahmed Çelebi’nin en ünlü anısı, 1632 yılında İstanbul’da Galata Kulesi’nden gerçekleştirdiği uçuş denemesidir. Kuş kanatlarına benzer bir kostüm giyerek Galata Kulesi’nden atlayan Ahmed Çelebi, Boğaziçi üzerinde uçmuştur. Bu olay, Osmanlı tarihinde bir ilk olarak kaydedilmiştir.
5. Dönemin Gözünden Hezarfen’in Uçuşu
Ahmed Çelebi’nin uçuşu, dönemin insanları arasında büyük heyecan ve merak uyandırmıştır. Ancak bu olay, sınırlı sayıda gözlemci tarafından kaydedilmiş ve hakkında çeşitli rivayetler ortaya çıkmıştır. Bazı kaynaklar, Hezarfen’in havada kısa bir süre kaldığını belirtirken, diğerleri uçuşun daha uzun sürdüğünü iddia etmektedir.
6. Uçuşun Getirdiği Sonuçlar
Hezarfen Ahmed Çelebi’nin uçuşu, dönemin yetkilileri tarafından farklı şekillerde değerlendirilmiştir. Bazıları bu girişimi cesur bir adım olarak görmüş, diğerleri ise tehlikeli bulmuştur. Neticede, Ahmed Çelebi’nin uçuşu hem hayranlık uyandırmış hem de tartışmalara neden olmuştur.
7. Hezarfen’in Bilinmeyen Yönleri
Hezarfen Ahmed Çelebi’nin hayatının ilerleyen dönemleri hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. Bazı kaynaklar, İstanbul’da bilim ve mühendislik çalışmalarına devam ettiğini öne sürerken, ölüm tarihi ve koşulları hakkında net bilgiler bulunmamaktadır.
8. Hezarfen’in Mirası
Hezarfen Ahmed Çelebi’nin uçuş deneyimi, sadece Osmanlı tarihinde değil, aynı zamanda havacılık tarihi açısından da önemli bir dönüm noktasıdır. Cesareti ve vizyonu, sonraki nesiller için ilham kaynağı olmuş ve havacılık alanındaki ilerlemelere katkıda bulunmuştur.
9. Hezarfen Ahmet Çelebini Ölümü
Bu tarihi uçuş deneyimi, Osmanlı ve Avrupa’da geniş çapta ilgi görmüştür. Dönemin padişahı IV. Murat, bu uçuşu takdir etmiş ve Hezarfen Ahmed Çelebi’yi bir kese altınla ödüllendirmiştir. Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sine göre, daha sonra Cezayir’e sürgün edilen Hezarfen Ahmed Çelebi, 1640 yılında orada vefat etmiştir.
Evliya Çelebi Hezarfen Ahmed Çelebi Hakkında Ne Demiştir?
Hezarfen Ahmed Çelebi, 1632’de, güneybatıdan esen rüzgarın yardımıyla, kuş kanatlarını andıran bir cihazı sırtına bağlayıp Galata Kulesi’nden aşağıya atlamıştır. Hava yoluyla İstanbul Boğazı’nı geçerek, 3358 metre uzaklıktaki Üsküdar’daki Doğancılar Meydanı’na iniş yapmıştır. Bu başarısıyla Hezarfen, Türk havacılık tarihindeki en önemli figürlerden biri haline gelmiştir.
Bu olaylar sadece Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eserinde anlatılmaktadır. Evliya Çelebi, kitabında Hezarfen Ahmed Çelebi’nin uçuşu hakkında şunları yazmıştır:
“Başlangıçta Okmeydanı’ndaki kürsüde, rüzgarın gücüyle kartal kanatları takarak sekiz, dokuz kez havada dönüş yaparak pratik yapmıştır. Daha sonra Sultan Murad Han, Sarayburnu’ndaki Sinan Paşa Köşkü’nden izlerken, Hezarfen, Galata Kulesi’nin en üst noktasından güneybatı rüzgarıyla havalandı ve Üsküdar’daki Doğancılar Meydanı’na indi. Bunun üzerine Murad Han, ona bir torba altın vererek, ‘Bu kişi çok tehlikeli bir adamdır. Ne istiyorsa yapabilir. Böyle insanların yaşamasına izin verilemez,’ diyerek onu Cezayir’e sürgüne göndermiştir. Orada vefat etmiştir.”
