Tarih 1929 yılını gösterdiğinde, büyük bir fırtına Amerikan tarihindeki en büyük ekonomi gerileme olan Büyük Buhran Dönemi’nin başlamasına neden oldu.
Yaklaşık 10 yıl boyunca devam eden ve dünya genelini etkileyen ekonomik çöküş olan Büyük Buhran dönemi; yatırımcıların bir gecede kaybolan servetleri, fabrika işçilerinin kendilerini işsiz bulmaları, memurların ailelerini geçindirmek için çaresiz kalması ile Amerika’da milyonlarca insanın hayatını derinden sarsan bir felaket olarak karşımıza çıkıyor.
O günlerde, birçok insan evini kaybetti ve birçok insan da geçimini sokak köşelerinde meyve satarak sağlamaya çalışıyordu. Başkan Herbert Hoover refahın eli kulağında olduğunu iddia ederken; İnsanlar, “Hoovervilles” olarak bilinen gecekondu mahallelerinde hayatta kalmaya zorlanmıştı.
2020 yılında pandeminin neden olduğu ekonomik zorlukları hissetmiş insanlar için bile, 1929 Büyük Buhran Dönemi’nde insanların düştüğü yoksulluğu kavramak kolay olmayacaktır. 1933 yılında, işsizliğin zirveye çıktığı günlerde, Amerika’da her dört işçiden biri işsiz kalmıştı. Bu oran, pandemideki %14.7’lik işsizlik oranından çok daha yüksektir.
Büyük Buhran Dönemi’nde işler o kadar kötüydü ki, Amerikan tarihinde tüm işsizlik günlerinin yarısının, o günlerde meydana geldiği söylenir. Açıkçası, bir şeyin bu kadar kötü olması için, hem Amerika’da hem dünyada birden fazla şeyin ters gitmesi gerekir.
1929 Büyük Buhran Dönemi Neden Yaşandı?
- Ekonomide yaşanan kırılmalar
I. Dünya Savaşı’nın artık sona erdiği 1920’li yıllar, artık yıkım ve kargaşanın yavaş yavaş bittiği ve fabrikaların yeniden üretime başladığı yıllardı. Ancak, Amerika ve dünyanın bazı bölgelerinde ekonominin doğasında değişim meydana gelmişti ve tüketicilerin araba veya beyaz eşya gibi malları genellikle kredi ile satın almaları giderek daha önemli hale geldi.
- Finansal spekülasyonlar
1920’li yılların ekonomik patlaması, doğru zamanda doğru fırsata yatırım yapacak kadar cesur olunduğunda kısa yoldan zengin olmanın kolay olduğuna dair yaygın bir inanca neden oldu.
Var olmayan petrol yataklarından İspanyol posta kuponları satın alıp bunları Amerikan pulları ile değiştirerek İspanyol para biriminden kar etme fikrine adar pek çok sıradan Amerikalının dolandırıcılar tarafından dolandırılmasının bir nedeni de buydu.
Ancak, en riskli kumar Wall Street’te oynandı. Yatırımcılar giderek artan bir şekilde hisse senetlerini, hisse senedi fiyatının %10’u kadar bir miktarı teminat olarak gösterip, paranın geri kalanını borç alarak marj üzerinden satın aldılar. Şirket hisseleri yükseldi ve aracılar büyük komisyonlar kazandı.
Ancak, bu balonun eninde sonunda patlaması gerekiyordu. Bu da 28 Ekim 1929’da Kara Pazartesi’de, Dow Jones ortalamasının bir günde yaklaşık %13 oranında düşmesi ile gerçekleşti. Bu, Dow’un değerinin neredeyse yarısını tek bir ay içinde yok eden feci bir düşüş dönemini başlattı.
Finansal krizin doruk noktası olan 1932 yılına gelindiğinde, ülkenin halka açık şirketleri değerlerinin %89’unu kaybetmişti. Çok sayıda yatırımcı mahvoldu ve şirketler faaliyetlerini finanse etmekte zorlandı.
Bu dönemde, borsa çöküşü iki şeye neden oldu. Birincisi, tüketim üzerinde servet etkisi yarattı. Çünkü, insanların serveti azaldığında daha az tüketme eğiliminde olurlar. İkincisi de, hem firmaları hem de tüketicileri karamsar hale getirdi. Ardından da bir dizi bankacılık paniği ve iflası geldi. Hane halkları servetlerinin daha fazlasını kaybetti ve firmaların kullandığı kredi hatları kesintiye uğradı. Bu da işsizliğin artmasına neden oldu.
- FED’in yaptığı hatalar
1913’te kurulan Merkez Bankaları Sistemi’nin para arzını kontrol ederek ülkenin ekonomik istikrarını sağlaması gerekiyordu. Ancak, henüz yeni olan bu kurumun 1920’lerdeki politikaları Büyük Buhran’ı durdurmakta başarısız olmasının dışında, belki de buhrana neden olan şey oldu.
1921 ile 1929 yılları arasında para arzında %65’lik ciddi bir artış oldu. Bu politika, faiz oranlarının düşmesine yol açarak insanları borçlanmaya ve aşırı yatırım yapmaya teşvik etti. Bu aynı zamanda, borsada bir balon oluşumunda kontrolsüz spekülasyona yol açtı.
Normalde, aşırı yatırım faiz oranlarının yükselmesine neden olur ve bu da balonun oluşmasını engellemek için doğal bir mola görevi görür. Ancak, Fed’in kolay para politikaları nedeniyle bu gerçekleşmedi. 1929’da Fed yönetim kurulu spekülasyonun kontrolden çıktığından endişelenerek, para arzını daraltmak ve faiz oranlarını yükseltmek için aniden frene bastı.
Fed’in borsayı soğutma hamlesi biraz fazla işe yaradı. Borsanın düşmesi sağlandı ancak sonra çok hızlı ve sert bir düşüş yaşandı. Wall Street Çöküşü ekonomiyi zayıflattıktan sonra, Başkan Hoover 1930 yılında yasayı imzaladı.
Büyük Buhran’ın Durgunluktan Farkı Nedir?
Asıl şanssızlık, tüm bu faktörlerin bir tür mükemmel ekonomik fırtınada bir araya gelmesi ve yıkıcı etkilerinin uzun süreli yansımaları olmasıydı. Amerikan ekonomisi, 1940 yılına kadar tam istihdama ulaşamadı.
Bu dönem de, II. Dünya Savaşı’nın ordunun yeterli kaynağa sahip olmasını sağlamak için gereken karneyle tüketimi kesintiye uğrattığı günlerdi. ayat, savaşın galibi Amerika’nın dünyanın lider ekonomisi olarak ortaya çıktığı savaş sonrasına kadar gerçekten normale dönmedi.
Buhran ve durgunluk arasında keskin bir ayrım yoktur. Buhran, geleneksel olarak gerçekten “çok kötü bir durgunluk” olarak anlaşılır. Büyük buhran, Amerikan tarihindeki üç büyük dönüm noktasından birini oluşturmuş olup, kapsamı ve kalıcı etkileri bakımından Amerikan yaşamındaki diğer iki büyük dönüşüm olan Amerikan Devrimi ve İç Savaş ile karşılaştırılabilir. Her üç durumda da insanların yaşamları öncesi ve sonrasıyla kökten farklıydı.
Gerçek anlamda küresel bir felaket olmasına rağmen Büyük Buhran‘ın Amerika üzerindeki etkisi özellikle ağır olmuştur. Gayri Safi Milli Hasıla, 1929-1933 yılları arasında %50 oranında düştü. Yaklaşık 5000 banka, yani neredeyse her 5 bankadan 1’i iflas etti. Aynı yıllarda, 13 milyon işçi işini kaybetti. Hisse senetleri, değerlerinin neredeyse %90’ını kaybetti. 20 yıldan uzun bir süre boyunca da 1929’daki seviyelere geri dönemedi. Bu da, ekonomik durgunluktan daha büyük bir depresyona, buhrana neden oldu. Büyük Buhran, günlük ve sosyal hayatı da olumsuz etkiledi.
Muhtemelen Büyük Buhran‘ın en dikkat çekici ve acı verici özelliği derinliği değil, süresiydi. 10 yıldan daha uzun bir süre boyunca, evlilik ve çocuk doğurma oranları bariz bir ölçüde azaldı. inci Dünya Savaşı sonrası dönemin efsanevi “bebek patlaması”, 1930’ların “doğum-dünyası” için bir dereceye kadar telafi edici oldu. Ve bu günlerden sağ kurtulan sayısız kişi üzerinde kalıcı yara izleri bıraktı. Bu kişiler, gelecek konusunda her zaman tetikte oldular ve neredeyse saplantılı bir şekilde finansal güvenlik konusuyla meşgul oldu.
