Macaristanlı heykeltıraş Ernö Rubik, yaptığı eserlerin yanında dünya tarihine geçen çok farklı bir buluş ile karşımıza çıktı: Rubik küp. Ernö Rubik, onlarca yıldır oyuncak ve puzzle denince akla ilk gelen tasarıma sahip rubik küplerini tasarlarken aslında çeşitli süreçlerden geçti.
Rubik küpünün yanında Ernö Rubik, Rubik yılanı ve Rubik Büyüsü gibi bulmacaların mucidi olarak biliniyor. Nesiller boyu bilinen birçok bulmacanın yanında, günümüzde de kullanılan en bilindik küpler bu renkli zeka küpleridir. Rubik küpün tarihini ve Ernö Rubik’in neler yaptığını merak ediyorsanız bu yazımıza mutlaka göz atın. İşte Ernö Rubik’in dünya tarihindeki yeri!
Ernö Rubik Kimdir?
Ernö Rubik, 13 Temmuz 1944 yılında 2. Dünya Savaşı esnasında doğmuştur. Budapeşte’de dünyaya gelen Ernö Rubik, Macar asıllıdır. Macaristan’ın tanınmış heykeltıraş ve mimari profesörüdür. Rubik yılanı, Rubik küpü ve Rubik büyüsü gibi zeka oyunlarının geliştiricisi olarak tanınan Rubik, günümüzde de hala sahibi olduğu Rubik Stüdyosu’nu kurmuştur. Rubik Stüdyosu 1983 yılından beri işlemeye devam etmektedir.
Ernö Rubik, başarılı bir akademik kariyere de sahiptir. Öyle ki, 1987’de profesör, 1990’da Macar Mühendislik Akademisi’nin başkanı olmuştur. Şu anda hala Rubik Stüdyosu’nda yönetimde olan 79 yaşındaki profesör, bilgisayar oyunları ve mimari geliştirme alanında çeşitli çalışmalar üzerinde aktif olarak işine devam etmektedir.
Ernö Rubik, Rubik Küpü Nasıl Buldu?
Altı farklı renkte ve altı farklı yüzeyde olan rubik küp, kendi içerisinde de parçalar halinde bir tasarıma sahiptir. Rubik küpün her yüzeyinde 3x3x3 kombinasyonuyla dizilmiş dokuzar küp vardır. Küp, toplam elli dört ufak küpten oluşur. Elbette rubik küpü daha önce görmeyen yoktur. Ancak nasıl bulunduğu hakkında birçok kişinin fikri olmayabilir.
Yarım asırdır herkesin büyük teknolojik oyuncaklar karşısında bile önemli bir tercih olarak kullandığı bu küpleri ilk olarak Ernö Rubik, eğitim amaçlı kullanmıştır. Rubik 1974 yılında, öğrencilerine üç boyutlu nesneleri daha akılda kalıcı bir şekilde öğretmek için bir tasarım yapmıştır. Bu tasarımda kullanacağı bir küp fikri ile iç içe geçen bir sistem tasarlamaya karar vermiştir.
Küpün ilk prototipi ahşap bir malzemeden yapılmıştır. Ernö Rubik, ahşap malzemeleri lastik ile birleştirerek bir denek üzerine çalışmıştır. Ernö Rubik, bu küpü yeniden bir araya getirmek ve çözmek için tam 1 ay uğraşmıştır. Ancak nihayetinde küpleri birbirinden ayırdıktan sonra geri birleştirmenin zor olduğunu fark etmiştir. Bundan sonra da bu küp sistemini bir bulmaca haline getirmeye karar vermiştir. Rubik, bu küp için “Bu küpün en sevdiğim özelliği basit görüntüsünün yanında karmaşık bir çözüm şeklinin olması. Küpün sadeliğini çok seviyorum çünkü çok net bir geometrik şekli var, o bir küp.” demiştir.
Rubik Küp Nasıl Çözülür?
Rubik küpü yapı olarak 3x3x3 şeklinde her bir yüzeyinde 9’ar küçük küp olan 6 farklı yüzeyin bir araya gelmesi ile bir küp formundadır. Rubik küpü çözerken, 7 adımda kolay bir şekilde süreci tamamlamak mümkündür.
- İlk adımda ortasında sarı bir merkezi olan beyaz papatya gibi bir küp düşünün.
- İlk adımı tamamladıktan sonra ikinci adımda beyaz bir artı olacak şekilde karşınıza çıkmalı. Böylece tüm beyazlı taraflarda köşeler de aynı şekilde olacak.
- Üçüncü adım, en üst katmanda sarı olmayan bir kenar parçası bulmaya çalışmak olmalı.
- Dördüncü adımda birbiriyle kesişen iki sarı çizgi bulmaya çalışmalısınız.
- Birbiriyle kesişen sarı çizgileri tamamladıktan sonra beşinci adım geliyor. Bu adımda sarı kenarların birbirine uymasını sağlamak için sarı artı işaretini tamamlamaya çalışın.
- Beşinci adımdaki kilit noktaları da tamamladıktan sonra sondan bir önceki adıma geldiğinizde, birkaç hamlede sarı köşeleri tamamlamış olmalısınız.
- Yedinci ve son hamlede ise tamamladığınız sarı köşeleri birleştirerek küp yüzeyinde bulunan diğer renkleri de aynı olanları bir araya getirerek gruplandırabilirsiniz.
Dünyaya Yayılan İcat: Sabır Küpü
İlk olarak Ernö Rubik tarafından “Sihirli Küp” adını verilen renkli küpler daha yaygın olarak kullanılmaya başlanması üzerine taleplerle karşılaşmıştır. Bu nedenle küp, daha sonradan oldukça ilgi görünce Ernö Rubik “Rubik’s Cube” (Tür: “Rubik’in Küpü”) adını vermiştir. Küpün ismi dilimize daha sonra “Rubik Küp” olarak geçmiştir. Tarihin belki de en sevilen bulmacası olan küp, seri üretime geçtikten sonra dünyanın çeşitli noktalarına dağıtılmaya başlamıştır.
Ernö Rubik tarafından patenti 1975 yılında alınan bu bulmaca, 1977 yılında seri üretime başlamaya hazır hale gelmiştir. Daha sonrasında da Macaristan’daki oyuncakçılara satılmak üzere gönderilmiştir. Dünyanın en sevilen ve en çok satılan oyuncağı olma serüveni de 2021 yılını bulmuştur. Rubik küp, 2021 yılında tam 450 milyon satışa ulaşarak dünyanın en çok satan yapboz oyunu olmuştur.
Popülerliği Asla Kaybolmayan Küp
Günümüzde de en sevilen bulmacalardan biri olan rubik küp, Ernö Rubik’in deyimiyle “hem basit hem karmaşık, hem hareketli hem durağan bir obje” olarak tanımlanır. Yıllar geçtikçe Rubik Küp’e olan ilgi hızla artmaya devam etmiş ve herkes kendi yöntemleri ile en kısa yoldan çözebilmek için rubik küp ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Birçok kişinin çalışmaları ile farklı farklı çözüm yöntemleri ve “algoritma” adı verilen, küp için kolay çözüm stilleri olabilecek kısa hamle dizileri keşfedilmiştir.
Dünyanın birçok noktasında hala en sevilen bulmaca olmasının nedeni yapı olarak kolay bir şekilde düzenleniyor olmasıdır. Temel mantığında aynı renkleri tek tarafta toplamak olan rubik küp, matematiksel bir altyapıya da dayanır. Küp yüzeyinde yer alan tüm unsurların doğru bir şekilde tamamlanması için belli bir sayısal sistem izlenebilir. Bu da nesneye uygulanan işlemler sanki onda hiçbir etki bırakmamış gibi görünse de matematiğin önemli bir dalı olarak karşımıza çıkar.
Rubik Yılanı ve Rubik Büyüsü
Ernö Rubik yalnızca rubik küpü bularak değil, farklı versiyonları ile çeşitli bulmacalar üreterek de kendisinden söz ettirmiştir. Yılan küpü olarak bilinen Rubik yılanı da bu bulmacaların yalnızca bir tanesidir. “Sihirli zeka küpü” olarak da bilinen yılan küpü, 27 ya da 64 küpten oluşan bir zincir şeklindedir. Bu zincir bir yılanı andırdığından adını buradan alır.
Yılan küpü ya da bir diğer deyişle Rubik yılanı tasarlanırken, içinden geçen elastik bir bantla birbirine bağlanan ve belirli bir düz ve kavisli bağlantı dizisi oluşturmak amaçlanmıştır. Bu nedenle de küp, kolay bir şekilde dilediğiniz forma girebilecek bir yapıda tasarlanmıştır. Yılan küpü serbestçe dönebilir. Bu da yapbozun 3x3x3x ya da 4x4x4 küp olarak bir araya gelmesini sağlar.
Rubik Büyüsü Nedir?
Ernö Rubik, Rubik yılanının yanında bir de Rubik büyüsü denen bir tasarım yapmıştır. Rubik büyüsü, 8 panel ve 3 halkadan oluşan bir sisteme sahiptir. Bu bulmacanın çözülmesi şekil olarak rubik küplere göre daha zor gibi görünür. Ancak rubik büyüsünün de kolay bir şekilde çözülmesi için çeşitli teknikler geliştirilmiştir. Katlanır tahta bir bulmaca formatında tasarlanan Rubik büyüsü, hızlı bir şekilde çözüme ulaşmak için kullanılan Rubik küpten farklı olarak bir panel tahtası bulmacası olarak tasarlanmıştır.
