Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nda gerçekleşen bir dizi reformun sonucunda ortaya çıkmıştır. Bu fermanın sonuçları, Osmanlı toplumunda önemli değişikliklere yol açmıştır. Tanzimat fermanı sonucunda, Osmanlı İmparatorluğu’nda birçok alanda modernleşme süreci başlamıştır. Eğitim, adalet sistemi, askeri yapı ve yönetim gibi alanlarda düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bu düzenlemeler sayesinde, Osmanlı toplumunda eşitlik ve adalet ilkesi daha da güçlenmiştir. Hukuk sistemi modernleştirilmiş, vatandaşların hakları ve özgürlükleri koruma altına alınmıştır. Tanzimat fermanı aynı zamanda ekonomik alanda da etkili olmuştur. Ticaretin serbestleştirilmesi ve yeni sanayi kuruluşlarının desteklenmesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik büyümesine katkı sağlamıştır.
Tanzimat Fermanı Neler Getirdi?
Tanzimat fermanının sonuçlarından bir diğeri, Osmanlı İmparatorluğu’nun uluslararası ilişkilerinde de değişikliklere neden olmuştur. Batılı devletlerle daha yakın ilişkiler kurulmuş, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki itibarı artmıştır. Tanzimat fermanı Osmanlı İmparatorluğu’nda bir dönüm noktası olmuştur. Bu fermanın sonuçları, Osmanlı toplumunda modernleşme ve ilerleme sürecini başlatmış, birçok alanda olumlu değişikliklere yol açmıştır.
Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma sürecindeki ilk somut adımı olarak kabul edilmektedir. Bu anayasal belge, Sultan Abdülmecid tarafından imzalanmış olup, ilk defa 3 Kasım 1839 tarihinde Koca Mustafa Reşid Paşa tarafından Gülhane Parkı’nda okunmuştur. Fermanın okunduğu sırada birçok yabancı devlet adamı da parkta bulunmaktaydı. Tanzimat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasal süreci olması nedeniyle büyük bir ilgi görmüştür.
Günümüzde, “tanzimat” kelimesi “düzenleme” anlamına gelmektedir. Bu ferman ile Osmanlı İmparatorluğu kendisini düzenlemesi ve yenilemesi gerektiğini düşünmüştür. Fermanın amacı, Osmanlı İmparatorluğu’nu vatandaşlık hakları açısından ileri taşımaktır. O dönemde Avrupa devletleri, Osmanlı İmparatorluğu’nu “hasta adam” olarak nitelendirmekteydi. Bu durumun nedeni, Osmanlı İmparatorluğu’nun geri kalmış olmasıydı. Bu durum, Osmanlı İmparatorluğu’nu rahatsız etmeye başlamıştı ve yenilenmek amacıyla ferman çıkartılmıştır.
Devlete Etkileri
Tanzimat fermanıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nda vatandaşlık hakları ilk defa belirtilmiştir. Fermanın bir diğer özelliği ise halkın değil padişahın iradesiyle hazırlanıp ilan edilmiş olmasıdır. Tanzimat Fermanı’nın hazırlanışı II. Mahmut dönemine dayanmaktadır. II. Mahmut, Osmanlı İmparatorluğu’nun padişahı olarak birçok reform yapmış ve düzenlemeler getirmiştir. Ancak hazırladığı fermanı bir türlü ilan edememiştir. Sonrasında tahta geçen Abdülmecid, fermanı imzalamıştır.
1839 yılında Mısır ile yapılan savaşın yenilgiyle sonuçlanması, Mısır’ın Osmanlı İmparatorluğu için büyük bir tehdit oluşturmasına sebep olmuştur. Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa, bu yenilgiyi fırsat bilerek Osmanlı İmparatorluğu’nu birçok kez tehdit etmiştir. Bu nedenle Osmanlı İmparatorluğu, Mısır sorununu hızlı bir şekilde çözmek zorunda kalmıştır. Ayrıca, Avrupa’nın azınlıkları bahane ederek Osmanlı İmparatorluğu’nun iç işlerine karışması da fermanın çıkartılması için önemli konu olmuştur. Fransız etkisiyle yayılan milliyetçilik düşüncesi, çok uluslu yapıya sahip olan Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğünü tehlikeye atmıştır.
Topluma Etkileri
Tanzimat Fermanı’nda Osmanlı halkının haklarından bahsedilmiş ve halka özgürlük getirilmiştir. Fermanın içeriği ise şu şekildedir:
- Osmanlı’da bulunan her vatandaşın can, mal ve namus güvenliği sağlanacak.
- Hukuk devleti olunacak ve her suçlu yargılanacak. Yargılama olmadan suçlular idam edilmeyecek. Ayrıca mahkemeler herkese açık şekilde yapılacak.
- Osmanlı vatandaşı olan her erkek 4 sene askerlik yapacak.
- Rüşvet alma ve verme ortadan kaldırılacak.
- Vatandaşların kazancına göre vergi alınacak.
- Özel mülkiyet güvence altına alınacak ve her vatandaş malını dilediği gibi miras bırakabilecek.
Bunlar, fermanda yer alan genel konulardır. Bu düzenlemeler getirilse de kanunlar Müslümanlığa ve Osmanlı Devleti’nin gelenek göreneklerine göre gerçekleştirilmiştir. Bu yeniliklere ek olarak kız çocuklarının eğitimi için önemli bir adım atılmış olup kız çocuklarına eğitim ve öğretim hakkı getirilmiştir. Osmanlı tarihindeki ilk kâğıt para da bu dönemde basılmıştır. Müslümanlar, diğer din mensuplarıyla eşit haklara sahip olmanın rahatsızlığını hissetmiştir.
Diğer din mensupları ise askerlik hizmetini reddetmiştir. Fermanın duyurulmasının ardından, muhafazakârlar ve yenilikçiler arasında birçok tartışma yaşanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda Batı etkisi hissedilmeye başlanmış ve birçok değişiklik gerçekleşmiştir. Fermanın ilanından sonra, verilen sözlerin yerine getirilmesi için çaba gösterilse de padişah ve saltanat taraftarlarının bu maddelere müdahale etmeleri nedeniyle başarılı olunamamıştır.
Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesinden sonra padişahın yetkileri kısıtlandığı için otoritesi sarsılmıştır. Bunun sonucunda da anayasacılık faaliyetleri başlamıştır. Fermanda vatandaşlık esas sayıldığı için, Osmanlıcılık fikri de doğmaya başlamıştır.
Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra Osmanlı’da Tanzimat Dönemi başlamıştır. Tanzimat Dönemi’nin en önemli etkilerinden biri, toplumsal ve siyasal değişimlerin hız kazanmasıdır. Tanzimat Dönemi’nde gerçekleştirilen reformlar, Osmanlı İmparatorluğu’nda modernleşme sürecini hızlandırmıştır. Eğitim, adalet, vergi sistemi ve askeri yapı gibi birçok alanda önemli değişiklikler yapılmıştır. Tanzimat Dönemi’nin etkileri, sadece Osmanlı İmparatorluğu ile sınırlı kalmamıştır. Bu dönemde gerçekleştirilen reformlar, diğer İslam ülkelerine de örnek olmuş ve modernleşme hareketlerinin başlamasına katkı sağlamıştır. Tanzimat Dönemi‘nin etkileri günümüzde de hissedilmektedir. Bu dönemde başlayan modernleşme süreci, Türkiye’nin bugünkü yapısının temellerini oluşturmuştur.
