II. Mahmut 20 Temmuz 1785 tarihinde Topkapı Sarayı’nda dünyaya gelmiştir. II. Mahmut’un babası, I. Abdülhamid, annesi ise I. Abdülhamid’in sekizinci eşi olan Nakşidil Sultan’dır. II. Mahmut, babası öldüğünde henüz 4 yaşındaydı. Babasının ölümünün ardından tahta III. Selim çıktı. III. Selim kısır olduğundan dolayı varisi yoktu ve II. Mahmut ile kendi çocuğuymuş gibi ilgilendi. II. Mahmut, Topkapı Sarayı’nda eğitim alırken aynı zamanda, III. Selim onu yanına çağırıp onunla siyasal ve diplomatik sohbetler de ediyordu. III. Selim, aynı zamanda büyük bir müzisyendi ve zaman zaman Topkapı Sarayı’na müzisyenleri toplayarak musiki ortamı kuruyordu. II. Mahmut’ta bu ortamdan etkilenmişti ve tambur çalmaya ve ney üflemeye başlamıştı. Hatta müziğe olan sevgisi II. Mahmut’un hayatına damga vurmuştur.
II. Mahmut Dönemi Nasıl Başladı?
1807 yılının mayıs ayında Kabakçı Mustafa İsyanı başlamıştır. Bu isyanda, isyancılar III. Selim’i tahttan indirmeye çalışmıştır. II. Mahmud’un ağabeyi olan IV. Mustafa’da bu isyana göz yummuştur hatta isyanı desteklediği bile söylenmektedir. İsyan sonucunda III. Selim tahttan indirilmiştir ve yerine IV. Mustafa geçmiştir. IV. Mustafa, 29 Mayıs 1807 tarihinde tahta oturmuştur. 2. Mahmut, ağabeyi IV. Mustafa’nın saltanatı boyunca çok sıkıntılı günler geçirmiştir.
Rusçuk ayanı olarak adlandırılan kişiler isyandan sonra, tekrardan III. Selim’i tahta çıkarmak istiyorlardı. Rusçuk ayanlarının başında da Alemdar Mustafa Paşa vardı. Alemdar Mustafa Paşa, 28 Temmuz 1808 tarihinde 15 bin kişilik bir orduyla Sultan III. Selim’i tahta çıkarmak amacıyla Topkapı Sarayı’na geldiğinde, o sırada tahtta bulunan Sultan IV. Mustafa, Sultan III. Selim ve kardeşi II. Mahmud’un ölüm emrini verdi. Sultan III. Selim, haremdeki odasında korkunç bir şekilde öldürüldü. Alemdar Mustafa Paşa, Sultan Selim’in cesedini görünce, hemen Şehzade Mahmut’un bulunup getirilmesini emretti. Bu sırada Şehzade Mahmut’u öldürmek isteyen cellatlarla küçük bir çatışma yaşandı ve Şehzade Mahmut, sağ salim bir şekilde Alemdar Mustafa Paşa’nın yanına getirildi.
Şehzade Mahmut’a, tahta çıkması için biat edildi. 2. Mahmut tahta çıktığında, Alemdar Mustafa Paşa’yı sadrazam olarak atadı. İktidara geçtiği ilk gün, Sultan III. Selim’in ölümüne sebep olanları idam ettirdi. Alemdar Mustafa Paşa’nın ısrar etmesine rağmen, ağabeyi IV. Mustafa’yı öldürtmedi. Ancak, IV. Mustafa, tekrardan tahta geçme planları yapıyordu. IV. Mustafa’nın bu planları öğrenildi ve 17 Kasım 1808 tarihinde şeyhülislam fetvası ile boğduruldu.
II. Mahmut Dönemi Neden Önemlidir?
Sultan II. Mahmud dönemi, Osmanlı tarihindeki modernleşme sürecinde büyük bir öneme sahiptir. Sultan II. Mahmud, Osmanlı Devleti’ni yeniden düzene sokmak için Batı’nın teknik ve kültüründen faydalanma yolunu seçmiştir. Yeniçeri Ocağı’nın kanlı bir şekilde kaldırılması olayı olan Vaka-i Hayriye’den sonra, Avrupai tarzda eğitim gören Asakir-i Mansure-i ordusunu kurarak modern Türk ordusunun temellerini attı. Sultan II. Mahmut 1828 yılında Kıyafet Nizamnamesi yayınlamıştır. Bu nizamname ile sarık, kavuk ve biniş giyimi yasaklamıştır. Modern giyim modeli olan ceket, pantolon ve fes yeni giyim modeli seçilmiştir. II. Mahmut’un kendisi de bu yeniliklere uymuş, sakalını kısa kesmiştir ve modern kıyafetlerle halkın arasına karışmıştır. Portrelerini yaptırarak devlet dairelerine astı.
Devlet ve saray teşkilatında büyük değişiklikler yaparak Tımar Sistemi, Enderun ve Divan-ı Hümayun’u kaldırarak çeşitli bakanlıklar ve meclisler kurdu. 1831 yılında modern anlamda ilk nüfus sayımını gerçekleştirdi, ilk posta teşkilatını kurdu ve Osmanlı tarihindeki ilk resmi Türkçe gazete olan Takvim-i Vekayi onun döneminde yayınlandı. Sultan II. Mahmut, yaptığı yeniliklerin kalıcı olmasının tek yolunun, bunu anlayacak yeni nesiller yetiştirerek mümkün olduğunu düşünüyordu. Bu nedenle de eğitime büyük önem verdi. İlköğretimi zorunlu hale getirdi ve günümüzde ilkokula denk olan rüşdiye okullarını açtı. Batı tarzında eğitim vermek için, İstanbul’da bulunan ve Osmanlı’nın ilk modern tıp okulu olan Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane ile modern anlamda ilk harp okulu olan Mekteb-i Harbiye’yi açtı.
Sultan 2. Mahmut döneminde mimari alanda da birçok gelişme yaşandı. Osmanlı İmparatorluğu’nun birçok bölgesine güzel yapılar inşa edildi. Ayrıca, İstanbul’da bulunun bütün camilerin restorasyonunu da yaptırdı. Sultan II. Mahmut, Mescid-i Aksa’yı da tamir ettirdi ve Mekke’ye de bir medrese yaptırdı.
Ölümü
Sultan II. Mahmut 1839 yılınca vereme yakalanmıştı. 1839’un yaz aylarında hava sıcak olduğundan dolayı hastalığı kötüleşen II. Mahmut, Çamlıca havasının kendisine iyi geleceğini düşünerek, oradaki köşküne yerleşti. Sultan II. Mahmut, 2 Temmuz 1839 Pazartesi gününün sabah saatlerinde hayatını kaybetti. Cenazesi, kardeşi olan Esma Sultan’ın Cağaloğlu’ndaki köşküne defnedildi. Ölümünden sonra da oğlu olan Sultan Abdülmecid tahta geçmiştir ve 22 yıl boyunca imparatorluğu yönetmiştir.
