IV. Murat, 27 Temmuz 1612 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Sultan I. Ahmed’in ve Kösem Sultan’ın oğlu olan IV. Murat tahta geçtiğinde henüz 11 yaşındaydı. IV. Murat’ın ağabeyi II. Osman (Genç Osman) çıkan isyan sonucunda öldürüldü. Bunun üzerine boş kalan tahta, amcaları olan I. Mustafa geçti. Ancak, I. Mustafa’nın akli dengesi bozuktu ve devleti yönetecek durumda değildi bu nedenle de tahttan indirildi. I. Mustafa’nın yerine de 10 Eylül 1623 tarihinde Şehzade Murat geçti.
IV. Murat ve Padişahlık Döneminin Başlangıcı
IV. Murat’ın henüz genç yaşta olması ve deneyimsizliği nedeniyle devlet yönetiminde Sadrazam Kemankeş Kara Ali Paşa kısa bir süre öne çıktı, ancak Ali Paşa sorunları çözme konusunda yetersiz kaldı. IV. Murat’ın saltanatının ilk 9 yılı, annesinin kontrolü altında geçti. IV. Murat tahta çıktıktan sonra hızlı bir eğitime tabi tutuldu. Bu süre boyunca padişahın annesi olan Kösem Sultan, “Saltanat Naibesi” olarak devleti yönetmek zorunda kaldı. Padişah adına devleti annesinin yönetmesi, Osmanlı tarihinde bir ilk olarak kaydedildi. Bu süre zarfında, imparatorluk anarşiye ve büyük iç karışıklıklara sürüklendi. Anadolu da isyanlar başladı. Anadolu’da başlayan olaylar sonucunda, Safevîler, Bağdat’ı ele geçirdiler.
7 Şubat 1632 tarihinde At Meydanı’nda toplanan askerler ve işbirlikçileri, Hafız Ahmet Paşa başta olmak üzere saraydan 17 kişinin kellesini istediler. Sultan Murat, başlangıçta soğukkanlı bir şekilde onları oyaladı, ancak tahttan indirilme tehditleri ve Topal Recep Paşa’nın ısrarları sonucunda isyanın ciddiyetini anladı ve isyancıların taleplerini kabul etmek zorunda kaldı. Hafız Paşa’nın zalimler tarafından öldürülmesine tanık oldu ve 10 Şubat 1632 tarihinde intikam almak için yemin ederek gözyaşları içinde odasına çekildi.
Göstericiler amacına ulaştı ve Topal Recep Paşa başvezir oldu. Recep Paşa, rakipsiz kalmak adına yeni bir isyan çıkardı. 12 Mart 1632 tarihinde At Meydanı’nda toplanan askerler ve işbirlikçileri, padişaha ayak divanı yaptırarak Yeniçeri Ağası Hasan Halife, Musahip Musa Çelebi ve Başdefterdar Mustafa Paşa’nın başını istediler. Ayrıca IV. Murat’a güvenmediklerini belirterek şehzadelerin yaşadığını öğrenmek için Bayezid, Süleyman, Kasım ve İbrahim’i görmek için dış kapı olan Babüssaade’ye çıkarttılar. Şehzade Bayezid ve Süleyman’ın, isyancıların yaptıklarının kendi hayatlarını tehlikeye attığı uyarılarına kimse kulak asmadı. Sonunda isyancılar istediklerini yine elde ettiler.
Topal Recep Paşa tarafından yönlendirilen isyancı askerler ve işbirlikçileri, Sultan Murat’ın çevresinden 20 kişiyi öldürdükten sonra, kendi hayatlarının da tehlikede olduğunu fark ederek onu tahttan indirme planları yapmaya başladılar. Genç Osman’ın öldürülmesi ve I. Mustafa’nın tahttan indirilmesinden cesaret alarak IV. Murat’ı tahttan indirip yerine bir şehzadeyi geçirmeyi planladılar. Ancak liderlerinden Rum Mehmet, daha fazla ileri gitmemeyi mantıklı buluyordu. Ayrıca Yeniçeri Ağası Köse Mehmet Ağa, yaşanan gelişmeleri padişaha bildiriyordu. Bu nedenle isyancılar ne yapmaları gerektiği konusunda anlaşamadılar.
Padişah Murat’ın Otoritesi
IV. Murat, kendisine yönelik tepkileri yatıştırmak için Sinan Paşa Köşkü’nde yeniçeri ağalarının ve diğer ileri gelenlerin katıldığı bir ayak divanı topladı ve sipahi temsilcilerini çağırarak herkesin devlete itaat etmesi gerektiğini uzun uzun anlattı. Ardından onlara Kur’an üzerine yemin ettirdi. Bu olaydan sonra sarayın otoritesi hissedilmeye başlandı. Alınan karara göre isyan çıkaranlar nerede olursa olsun öldürülecekti. Bu karar sonucunda İstanbul ve diğer şehirlerde zorba takibi başladı ve yakalananlar hemen öldürüldü.
2 Eylül 1633’te, İstanbul’da bir gemi tamircisinin ihmali sonucu büyük bir yangın çıktı. Bu yangın, geri dönüşü olmayan zararlara neden oldu. Birçok el yazması kitap bu yangında yok oldu. O dönemde, kahvehaneler sosyal hayatın en önemli mekanlarıydı. Yangın nedeniyle kahvehanelerde dedikodular yoğunlaştı. IV. Murat, İstanbul’da tütün mamulleri tüketimi nedeniyle yeni bir yangın çıkabileceğini düşünerek tüm kahvehaneleri kapattırdı.
Kahvehanelerin yerine, bekârlar, dericiler ve nalbantlar için odalar inşa ettirdi. Ayrıca tütün içmeyi yasakladı. Aslında IV. Murat’ın kendisi de içki ve tütün içmeye düşkün bir padişahtı. Ancak, tütün karşıtı çevrelerin hoşnutluğunu kazanmak için bu kararı aldı. Aynı yasağı Edirne’de de uyguladı. Hatta bu yasağı o kadar ileri götürdü ki İstanbul’da ve Revan ve Bağdat seferleri sırasında, yasağı ihlal eden birçok kişiyi ölüm cezasına çarptırdı.
Sultan Murat’ın İcraatları
IV. Murat, Edirne’den İstanbul’a döndüğü sırada kahvehaneleri kapatıp İran seferine çıkmaya karar verdikten sonra içkiyi de yasakladı. Daha sonra 5 Ağustos 1634’te meyhaneleri yaktırdı. Yasaklara uymayanlara ağır cezaların yanı sıra idam cezası da dahil edildi.
IV. Murat, saltanatı boyunca, kendisinin komuta ettiği iki büyük sefere katıldı. İlk seferi, fethettiği kale olan Revan’ın adıyla anıldı. 17 Temmuz 1635 tarihinde İran’ın sınır şehri Kars’a ulaştı ve 26 Temmuz’da şu anda Ermenistan’ın başkenti olan Revan’a (Erivan) ulaştı. Revan, 11 günlük direnişin ardından teslim oldu. Bu sefer sırasında, İstanbul’da olmamasının annesi tarafından aleyhine kullanılacağını düşünerek kardeşleri Şehzade Bayezid ve Süleyman’ı 27 Ağustos 1635’te öldürttü.
IV. Murat, ikinci seferinde Bağdat’ı yeniden ele geçirmeyi planlıyordu. 8 Mayıs 1638 tarihinde hazırlıklarını tamamlayarak İstanbul’dan ayrıldı. 6 Kasım 1638 tarihinde Musul’a ulaşan IV. Murat, 14 Kasım 1638 tarihinde Bağdat’a ulaştı. Yaklaşık 40 gün süren kuşatmanın ardından, Bağdat’ı savunan İran kuvvetleri, 24 Aralık 1638 tarihinde şehri teslim etti.
IV. Murat, Revan seferine çıkarken nükseden ve giderek şiddeti artan gut hastalığına yakalandı. Hastalık, Bağdat seferi dönüşünde iyice şiddetlendi ve onu yatağa düşürdü. Şiddetli baş ağrısı ve titreme geçiren IV. Murat’ın doktorları önce sıtma hastalığına yakalandığını düşündüler, ardından felç teşhisi koydular. Hastalandıktan sonra çevresindekilerin tavsiyesine uyarak içki içmeyi bıraktı. Biraz dinlendikten sonra toparlanan IV. Murat, Venediklilere karşı bir sefer başlatma planı yapmış ve hazırlıklara başlamıştı.
Ancak IV. Murat’ın bu planı tamamlanamadı. 25 Ocak 1640 tarihinde tekrar hastalandı. Hastalandıktan sonra 13 gün boyunca yatağa düşen IV. Murat, 8 Şubat 1640 tarihinde hayatını kaybetti ve cenazesi Sultan Ahmet Camii’ne defnedildi.
