Türklerin ana coğrafi kökeni Orta Asya’da, Çin, Moğolistan, Rusya ve bugünkü Kazakistan arasında kalan ve ‘Altay’ olarak adlandırılan geniş bir bölgedir. Türk ırkının tarih sahnesine çıktığı dönemde (MS 500 civarı), büyük bir çoğunluğu Çin, İran ve Bizans imparatorlukları arasındaki bozkırlarda göçebe kabileler olarak yaşamaktaydı. Daha küçük bir kısmı ise İpek Yolu güzergahına yerleşmişti.
MS 620 yıllarında İslam’ın Arabistan’da ortaya çıkışından MS 750 yılında Abbasi Halifeliğinin başlangıcına kadar, Araplar önce Arabistan’ın kendisi, ardından Orta Doğu’yu, İran’ı, Kuzey Afrika’yı ve güneybatı Avrupa’nın bir kısmını fethederek bu imparatorlukta egemenliklerini kurdular.
İslam’ın 7. yüzyılın başlarındaki yükselişi sırasında Türk boylarının çoğu şamanlara inanıyor ve birçoğu Avrupa ovalarında yaşıyordu. Yani, Araplardan ve İslam’dan en az 6000 km uzaktalardı. Yine de bazı Türkler, Karadeniz’in kuzey ovalarına, Balkanlara ve Doğu Avrupa’ya göç etmişlerdi. Bazıları da ayrı gruplar halinde İran ve Bizans sınırındaki topraklara girmiş ve hatta bu bölgelere yerleşmişti. Ancak, yine de bu topraklarda önemli bir varlıkları yoktu.
İslam’dan Önce Türkler
Türk ve Moğollar, Orta Asya’yı aralarında tutan Ak Hunlar, Bulgarlar, Ughirler, Selçuklular ve Karlukların çok etnikli göçebe kabilelerinden oluşan karışık bir soydu. Geçimlerini sığır otlatarak, İranlı yerleşimcilere saldırarak ve ganimetle sağlıyorlardı.
Tengri’ye (Mavi Göğe) ve gök cisimlerine tapıyorlardı. İslam’ın sembolü olan hilal onlardan gelmiştir ve İslam’dan binlerce yıl öncesine dayanır. Araplar, Pers Sasani İmparatorluğu’nu ele geçirdikten sonra Türk topraklarını işgal etmişlerdir. 400 yıl boyunca, yani 651- 1050 yılları arasında, Türk toplumu Araplara ve yeni din değiştiren Perslere karşı şiddetli bir direniş göstermişlerdir.
Sonraki 400 yıl boyunca, pagan Türk boylarının İslam’ı Anadolu ve Balkanlara taşıyan Müslümanlara kademeli olarak dönüşmesi gerçekleşmiştir. Türkler, Sibirya’dan Baykal Gölü’ne kadar büyük bir imparatorluk kurdular ve Çin için ciddi bir tehdit oluşturuyorlardı. MS 581 yılı geldiğinde Türkler; Doğu ve Batı Türkleri olarak ikiye ayrılmışlardır.
MS 650- 900’li yıllar
Araplar İran’ı fethedince, bugünkü Orta Asya sınırlarına, Arapların “nehrin ötesi” olarak adlandırdığı Ceyhun Nehri’ne ulaştılar. Bu bölgeye, bugünkü Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistan’ın bir kısmı da dahildir.
Bu yüzyıl içinde ve hatta sonraki 200-300 yıl içinde Orta Asya ve bozkırlarındaki Türklerin çoğu Müslüman oldu. Din değiştirme aşamalıydı 200-300 yıl kadar sürdü. Arapların saldırıları, yeni Müslüman olmuş Türk gruplarının komşu bozkırlara akınları, evlilikler, ticaret ve Sufi tarikatlarının mistik propagandası gibi onlarca gelişmeyi takip etti.
Binlerce göçebe Türk de şefleri yeni dine bağlı kalmaya karar verdikten sonra din değiştirdi. Ayrıca, Orta Asya’daki iki kabile Türk devletinin yıkılmasının ardından, on binlerce Türk köle İslam dünyasına girerek Yerel krallıkların ve hatta Bağdat’taki halifeliğin askerleri oldular. İslam toplumuna katılmak için göçebe hayatlarını terk ettiklerinde Müslüman olmuşlardı.
Türk boyları, 650’li yıllar civarında Araplarla tanışmaya başladı. Araplar İran’ın büyük bölümünü fethetmiş ve bir zamanlar Pers imparatorluklarına ait olan bölgelere ulaşarak Orta Asya’ya komşu oldular. Araplar buradan, Orta Asya yerel derebeyliklerini vurmaya başladı.
Kendilerini Araplara karşı koruyamayacak kadar zayıf olan bu krallar, sıklıkla korkusuz atlılar ve okçular olarak bilinen Türk komşularına başvurdular. Onlar da genellikle bu çağrıyı memnuniyetle karşıladılar.
Türk- Arap Egemenlik Savaşları
O zamanlar, Türkler ve Araplar arasında Orta Asya üzerinde egemenlik için kanlı ve düşmanca savaşlar vardı. Bu aşamada, Araplarla savaşan Türkler, Orta Asya’nın yerli ve İranlı halklarının ve krallarının desteğiyle, Arapları bölgeden püskürtmek için savaştılar.
Bu süre, neredeyse 100 yıl sürdü. MS 750 yıllarında Batı Türk Kağanlığı, iç kabiledeki farklılıklar ve Arapların doğudan gelen Çinlilere karşı kazandığı zaferler nedeniyle çöktü. Geride kalan Arap direnişini, İranlılarda artan din değiştirmeler takip etti. Bunu da Türklerin kendilerinin de İslam’a geçmeleri takip etti.
Türklerin kitlesel olarak İslam’a geçmeye başladığı 8.yüzyıl ortalarında, Orta Asya’daki özellikle İranlı Samanı Hanedanı, Türklerin İslam’ı kabul etmesinde ana güç olmuştur. Türklerin İslam’a geçişi, Türklerin asıl yaşam alanı olan Orta Asya’daki ilk Arap saldırılarından başlayarak yaklaşık 300 yıl sürmüştür. MS 950 civarında ise Türklerin çoğu artık Müslüman olmuştur.
Osmanlığı İmparatorluğu Dönemi
Osmanlı İmparatorluğu 1299 yılında I. Osman tarafından kurulmuş ve daha sonra Orhan, I. Murat ve I. Bayezid dönemlerinde genişlemiştir. 1453’te İstanbul’u fethederek 1000 yıllık Bizans İmparatorluğu’nun hükümdarlığına son veren Fatih Sultan Mehmet, burada M.S. 53 yılında İmparator Jüstinyen tarafından inşa ettirilen devasa kilise Ayasofya’da Cuma namazı kıldırdı.
Ayasofya, dört minare eklenerek ve Hıristiyan altın mozaik ikonaları Arapça Kuran kaligrafisi panelleriyle kapatılarak Selimiye Camii’ne dönüştürülmüştür.
Takip eden yıllarda bugünkü Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan, Mısır, Macaristan, Makedonya, Romanya, Ürdün, Filistin, Lübnan, Suriye, Arabistan’ın bir kısmı ve Kuzey Afrika kıyı şeridinin önemli bir bölümü Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olmuştur.
Osmanlı’nın yıkıldığı 1921 yılına kadar, dünyanın önemli bir bölümünde hüküm sürmeyi başarmıştır.
Türkler ve Türklüğün Kökeni
“Türkler” terimi, Türk dil ailesinin herhangi bir biçimini konuşmuş veya halen konuşmakta olan tüm bireyler ve halklar için geçerlidir.
Tarihsel açıdan bakıldığında, “Türk” ifadesi eski Çin, İran ve Bizans medeniyetleri arasındaki çeşitli göçebe halkların topraklarını kapsamaktadır.
Türklerin Tarih Sahnesine Çıkışı
Türk boylarının İslamlaşma dönemi boyunca, tarih sahnesinde önemli olaylar yaşanmıştır. Bunlardan biri, Emevilerin yerine Abbasi Halifeliğinin gelmesidir. Arap İmparatorluğu’nun başkenti, Suriye’nin Şam kentinden bugünkü Irak’ın Bağdat şehrine taşınmıştır. O yıllarda ayrıca Saffariler, Samaniler, Gazneliler ve Karahanlılar gibi yerel ve bağımsız bölgesel İran güçleri kurulmuştur.
Yeni Müslüman olan Türklerin savaş köleleri olarak rolü artmıştır. Bunu, Gazneliler, Selçuklular ve Türk Harezmşahların Türk-İran imparatorluklarının kurulması takip etmiştir. O dönemde, resmi Resmi olarak hala Abbasi halifelerine bağlıydılar ancak pratikte giderek artan bir bağımsızlığa sahip oldular.
Türklerin Horasan’a ve İran’ın geri kalanına ve daha sonra Anadolu’ya, Doğu Kafkasya’ya, Kuzey Irak’a ve Suriye’ye göçleri ve yerleşmeleri, bu topraklarda hüküm sürmelerini ve sonucunda bu bölgedeki yerel halklara karışmalarını sağlamıştır.
Bu tarihsel gelişmeler bugünkü İran, Türkiye ve tüm Orta Doğu’nun oluşumu için son derece önemlidir. Bununla birlikte, modern dönemde Batılı araştırmacıların çalışmaları da son derece önemlidir. İlk Müslüman alimlerin eserlerini incelemek ve karşılaştırmak da konuyu bilimsel bir açıdan analiz etmek için önemlidir.
Yaklaşık 100 yıl önce, Vassili Barthold, “Moğol Dönemine Kadar Türkistan” ve “Orta Asya Türkleri Hakkında On İki Ders” adlı iki ünlü eserinde Türklerin tarihi dönemleri hakkında önemli ve ayrıntılı bilgiler vermiştir. Golden’ın ünlü kitabı “Türk Halklarının Tarihine Giriş” de temel bir öneme sahiptir. Birkaç yerde İslam’ın Türkler arasında yayılışını anlatmaktadır. Golden’ın kitabının “Türklerin Tarihi” başlığı altında modern bir Türkçe çevirisi de bulunmaktadır.
